Məktəbdə erkən yaşdan karyera bacarıqları necə formalaşdırılır?

Fərdi bacarıqların üzə çıxarılması və gələcək karyeraya istiqamətlənmə fərdin həyatında orta məktəbdən başlamalıdır. Qloballaşan və daim dəyişən əmək bazarı fonunda şagirdlərin erkən yaşlardan maraq və meyillərinə uyğun istiqamətlənməsi, peşə və ixtisaslar haqqında məlumatlandırılması mühüm əhəmiyyət daşıyır. Bu baxımdan karyera yönümlü şagird inkişaf planlaması ümumi təhsil məktəblərinin qarşısında duran yeni vəzifələrdən biridir.

Şagirdlərin gələcək karyeraları ilə bağlı düzgün qərar verməsi üçün, ilk növbədə, özünü tanıması və bacarıqlarını dərk etməsi vacibdir. Bu mərhələdə məktəblərdə tətbiq edilə biləcək peşəyönümlü testlər şagirdlərə öz maraq dairələrini, şəxsiyyət tiplərini və uyğun ixtisas istiqamətlərini kəşf etməyə kömək edir. Belə testlər psixoloq və ya karyera məsləhətçisi tərəfindən yönləndirilərək daha effektiv nəticə verir.

Digər bir mühüm istiqamət bacarıq xəritələrinin (kompetensiya xəritəsi) hazırlanmasıdır. Bu üsul vasitəsilə müəllim və valideynlər şagirdin hansı bacarıq sahələrində üstün olduğunu müşahidə edir və onu müvafiq sahələrə doğru yönləndirə bilər. Bacarıq xəritəsi təkcə akademik göstəricilərə deyil, həm də sosial, liderlik, ünsiyyət və texnoloji bacarıqlara əsaslanmalıdır.

Məktəblərdə təcrübə proqramlarının təşkili karyera yönümlü fəaliyyətlərin ən praktik formalarından biridir. Şagirdlərin müxtəlif peşə sahələrində müşahidəçi və ya könüllü kimi iştirak etməsi, onların real iş mühiti ilə tanış olmasını təmin edir. Məsələn, 9-cu sinif şagirdlərinin xəstəxanalar, kitabxanalar, mühəndislik şirkətləri və ya incəsənət mərkəzlərində qısamüddətli təcrübə keçməsi onlara doğru karyera seçimi üçün əvəzolunmaz təcrübə qazandırar.

Bundan əlavə, məktəblərdə “Karyera günü”, “Peşə sərgisi”, “Mütəxəssislə görüş” kimi tədbirlərin keçirilməsi şagirdlərin müxtəlif sahələrlə tanış olmasına şərait yaradar. Bu tip tədbirlər həmçinin peşələrə dair stereotipləri dağıtmaq, qız və oğlan şagirdlərin fərqli sahələrə cəlb olunması baxımından da əhəmiyyətlidir.

Əlbəttə, bu prosesdə müəllim və valideynlərin rolu böyükdür. Müəllimlər fənn çərçivəsində müxtəlif peşə sahələri ilə əlaqəli mövzulara toxunmalı, valideynlər isə övladlarının potensialını dəstəkləyərək onların seçimlərinə hörmətlə yanaşmalıdır.

Ümumi təhsil məktəblərində erkən yaşlardan həyata keçirilən karyera yönümlü fəaliyyətlər şagirdlərin özlərini daha yaxşı tanımasına, gələcək hədəflərini müəyyən etməsinə və peşə seçiminə daha inamla yanaşmasına zəmin yaradır. Bu isə həm fərdi uğurun, həm də cəmiyyətin sosial-iqtisadi inkişafının əsaslarından biridir.